Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật được ban hành ngày 20/6/2012 có hiệu lực thi hành từ 01/01/2013; Luật Hòa giải ở cơ sở được được Quốc hội khóa XIII thông qua ngày 20/6/2013, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2014. Với việc ban hành 02 Luật này và các văn bản hướng dẫn thi hành đã tạo hành lang, cơ sở pháp lý cho hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật và hòa giải cơ sở.

       Sau hơn 3 năm thực hiện Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL) và Luật Hòa giải ở cơ sở, công tác phổ biến giáo dục pháp luật và hòa giải cơ sở trên địa bàn thành phố đã đạt được những kết quả nổi bật, đáng ghi nhận, đó là:

       Được sự quan tâm của cấp ủy, chính quyền các cấp, công tác PBGDPL, công tác hòa giải ở cơ sở được người đứng đầu cấp ủy, chính quyền, các ban ngành, đoàn thể quan tâm chỉ đạo kịp thời, xác định đây là một nội dung quan trọng trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy và cả hệ thống chính trị. Hàng năm, thành phố ban hành kế hoạch và chỉ đạo, hướng dẫn các đơn vị, UBND các phường, xã căn cứ tình hình thực tế tại địa phương xây dựng và ban hành kế hoạch tổ chức phổ biến pháp luật và hòa giải cơ sở. Hàng quý, hàng tháng Hội đồng PBGDPL ban hành văn bản hướng dẫn các nội dung cụ thể để các đơn vị thực hiện. Đồng thời thường xuyên kiện toàn thành viên Hội đồng PHPBGDPL, kiện toàn đội ngũ báo cáo viên pháp luật, đội ngũ hòa giải viên và các tổ hòa giải cơ sở. Hiện nay, Hội đồng PHPBGDPLthành phố có 20 thành viên, đồng chí Phó Chủ tịch UBND là Chủ tịch Hội đồng, Trưởng phòng Tư pháp là Phó chủ tịch Hội đồng. Các thành viên Hội đồng là những người nắm giữ những trọng trách quan trọng của cấp ủy, chính quyền, đoàn thể thành phố, có năng lực, tâm huyết và nhiều kinh nghiệm trong việc chỉ đạo thực hiện công tác phổ biến giáo dục pháp luật. Hiện nay, thành phố có 16 công chức Tư pháp, trong đó 13/16 công chức có trình độ đại học Luật hệ chính quy với tuổi đời khá trẻ. Lực lượng báo cáo viên pháp luật có 16 đồng chí hầu hết là các cán bộ có chuyên môn cao của các phòng ban, cơ quan từng bước được chuẩn hóa đảm bảo đúng quy định của Bộ Tư pháp. Đội ngũ tuyên truyền viên pháp luật ở cấp xã có 235 đồng chí, hoà giải viên có 896 đồng chí. Hàng năm, đội ngũ này được quan tâm tập huấn nghiệp vụ, bồi dưỡng kiến thức pháp luật, cung cấp các văn bản tài liệu cần thiết. Nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, nhân dân được nâng lên, nhất là các vấn đề có liên quan mật thiết đến đời sống của nhân dân như: pháp luật về hình sự, dân sự, hành chính, nhận thức về các hành vi vi phạm pháp luật, pháp luật về an toàn giao thông, hôn nhân và gia đình, bình đẳng giới, khiếu nại, tố cáo, hòa giải ở cơ sở…

          Kết quả hoạt động phổ biến giáo dục pháp luật và hòa giải cơ sở trong 3 năm qua có những chuyển biến tích cực; tại các phòng, ban, đơn vị, đoàn thể thành phố đã tổ chức 1077 cuộc với hơn 106.000 lượt người tham gia;Biên soạn và phát hành miễn phí đến cơ sở kịp thời 79.000 quyển tài liệu sinh hoạt Bản tin nội bộ; bản tin “Nếp sống văn hóa, văn minh đô thị”, Quy chế Quản lý đô thị; Quy chế Quản lý cây xanh công cộng…; phát 350 đĩa CDtuyên truyền Ngày pháp luật, pháp luật về an toàn giao thông đường bộ, hòa giải ở cơ sở…; tổ chức 5 cuộc thi tìm hiểu pháp luật, thu hút hơn 15.600 người; xây dựng 120 phóng sự, 680 tin bài; treo 830 băng khẩu hiệu qua đường, 9.000 cờ phướn, lắp đặt 16 cụm pa nô, treo 2.500 pa nô cột điện, 75 tấm pa nô hộp đèn; xét xử lưu động 17 vụ với hơn 1.050 người tham dự.; xây dựng 83 tủ sách pháp luật với 8.200 đầu sách.v.v. Tại các phường, xã: đã tổ chức 210 hội nghị với 29.000 lượt người tham gia; phát sóng 5.190 lần, với thời lượng từ 5-10 phút trên loa truyền thanh ở cơ sở; đã tiếp nhận hòa giải 576 vụ việc trong đó hòa giải thành 452 vụ việc, đạt tỷ lệ 79%; duy trì sinh hoạt đều đặn 18 câu lạc bộ phòng, chống tệ nạn xã hội với 516 thành viên tham gia; trợ giúp pháp lý 280 vụ việc; xây dựng 51 tủ sách pháp luật với gần 4.800 đầu sách v.v..

          Bên cạnh lựa chọn nội dung phù hợp với từng loại đối tượng,thành phố cũng đã đa dạng hình thức tuyên truyền phổ biến pháp luật có sự linh hoạt trong cách tiếp cận, đổi mới về hình thức; Các hình thức phổ biến được chú trọng như tổ chức hội nghị, hội đàm, tập huấn, tờ gấp, tờ rơi, băng rôn, áp phích, tuyên truyền trên hệ thống truyền thanh truyền hình, hệ thống truyền thanh phường xã; tùy tình hình cụ thể các đơn vị, địa phương lựa chọn các hình thức tuyên truyền phù hợp như: lồng ghép, Tổ chức các cuộc thi Tìm hiểu, các hội thi và dàn dựng các tiểu phẩm, hoạt cảnh.

          Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được sau 3 năm thực hiện Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật và Luật Hòa giải ở cơ sở, vẫn còn một số tồn tại, hạn chế, đó là: Việc phổ biến các văn bản mới chưa kịp thời; hình thức tuyên truyền đôi lúc còn cứng nhắc. Kết quả thực hiện công tác phố biến giáo dục pháp luật chưa đồng đều, hiệu quả chưa đạt được như mong muốn. Hoạt động quản lý nhà nước về công tác hòa giải cơ sở ở một số địa phương chưa đạt được kết quả cao. Nội dung tập huấn vẫn chưa chú trọng bồi dưỡng, trao đổi về kỹ năng hòa giải, phương pháp tập huấn chậm được đổi mới, chủ yếu vẫn sử dụng phương pháp truyền thống nên hiệu quả vẫn chưa cao. Mặt khác, đội ngũ cán bộ làm công tác phổ biến giáo dục pháp luật, hòa giải ở cơ sở mặc dù đã được kiện toàn, bổ sung và bồi dưỡng, kiến thức, kỹ năng nghiệp vụ hằng năm nhưng chất lượng các báo cáo viên, hòa giải viên chưa đạt so với yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới; Trình độ hiểu biết pháp luật của đội ngũ hòa giải viên cơ sở nhìn chung còn chưa đồng đều và hạn chế, nhiều hòa giải viên chưa thực sự nắm rõ các quy định của pháp luật về hòa giải. Một số hòa giải viên còn thiếu kinh nghiệm sống, hiểu biết xã hội, kỹ năng vận động, thuyết phục các bên hòa giải, chưa thực sự tâm huyết với công tác hòa giải, thiếu nhiệt tình, ngại va chạm chất lượng và hiệu quả công tác hòa giải ở cơ sở chưa cao. Ý thức chấp hành pháp luật của người dân mặc dù có được nâng lên nhưng vẫn chưa đạt được so với yêu cầu; một bộ phận khá lớn người dân còn thiếu kiến thức pháp luật hoặc cố tình không chấp hành luật, tình trạng vi phạm pháp luật vẫn còn xẩy ra khá nhiều và phổ biến như: vi phạm trật tự an toàn GT, vi phạm trong quản lý, sử dụng đất, trong xây dựng, kinh doanh. Công tác hòa giải cơ sở còn gặp nhiều khó khăn trong việc xử lý các sự vụ; Nhiều vụ, việc tranh chấp, mâu thuẫn thuộc phạm vi hòa giải chưa được phát hiện và ngăn chặn kịp thời. Sự phối hợp giữa các thành viên Hội đồng phối hợp phổ biến giáo dục pháp luật trong công tác tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật và giữa cơ quan Tư pháp với Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong công tác hòa giải ở cơ sở chưa được thực hiện thường xuyên và thiếu sự chủ động. Kinh phí dành cho công tác hòa giải ở cơ sở còn rất hạn hẹp, chủ yếu nằm trong kinh phí tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật của địa phương, nên phần lớn các Tổ hòa giải không có kinh phí dành cho các hoạt động thường xuyên của Tổ. Chi trả thù lao cho các hòa giải viên chưa được thực hiện tốt.

          Để nâng cao hiệu quả công tác phổ biến, giáo dục pháp luật và hòa giải ở cơ sở trong thời gian tới, UBND thành phố tập trung một số nhiệm vụ trọng tâm sau: Tổ chức thực hiện thường xuyên, kịp thời công tác phổ biến các nội dung Luật mới được Quốc hội thông qua hoặc sửa đổi, bổ sung. Tập trung phổ biến các quy định pháp luật mà dư luận xã hội quan tâm hoặc cần định hướng dư luận, tập trung phổ biến, giáo dục pháp luật cho các đối tượng đặc thù, các quy định của pháp luật mới ban hành liên quan đến phạm vi quản lý của ngành, địa phương. Quan tâm đổi mới về hình thức tuyên truyền và chú trọng đến việc phân loại đối tượng để có hình thức tuyên truyền phù hợp, hiệu quả.  Đồng thời quan tâm nâng cao chất lượng đội ngũ báo cáo viên pháp luật và hòa giải viên ởcơ sở bằng cách cử đi học các lớp tập huấn do tỉnh và trung ương tổ chức; ngoài ra tổ chức các lớp tập huấn chuyên sâu về kỹ năng, nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ làm công tác này.Tiếp tục nâng cao hiệu quả hoạt động và thực hiện tốt cơ chế phối hợp giữa các thành viên trong Hội đồng phối hợp phổ biến giáo dục pháp luật và giữa cơ quan Tư pháp với UBMTTQ trong công tác hòa giải cơ sở. Nâng cao hiệu quả hoạt động của Tổ hòa giải cơ sở, kịp thời phát hiện và giải quyết các mâu thuẫn nhỏ phát sinh trong khu dân cư, hạn chế khiếu nại, khiếu kiện vượt cấp, gây mất an ninh trật tự trên địa bàn. Đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền và phổ biến giáo dục pháp luật bằng nhiều hình thức, trong đó trọng tâm vào tổ chức hoạt động “Ngày pháp luật” vào ngày 28 hàng tháng và "Ngày pháp luật Việt Nam" (09/11) hàng năm đảm bảo phát huy hiệu quả thiết thực. Vận động đoàn viên, hội viên và quần chúng nhân dân thực hiện tốt các quy định của thành phố về nếp sống văn hoá văn minh đô thị, thu gom rác thải, quản lý cây xanh, vỉa hè, lòng đường; quy định về việc cưới, việc tang và lễ hội. Tăng cường huy động nguồn lực từ xã hội hóa để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác phổ biến giáo dục pháp luật và hòa giải ở cơ sở./.

Trương Thị Quỳnh Vân- Phòng Tư pháp