Luật Trợ giúp pháp lý năm 2006 đã đưa công tác trợ giúp pháp lý trở thành cầu nối giữa chính quyền và nhân dân, thực hiện tốt chính sách nhân đạo, đền ơn đáp nghĩa của Đảng và Nhà nước.Tuy nhiên trong bối cảnh hiện nay có nhiều sự thay đổi về thể chế, về kinh tế - xã hội, Luật Trợ giúp pháp lý năm 2006 đã bộc lộ một số bất cập cần phải sửa đổi. Vì vậy, vào ngày 20/6/2017, tại kỳ họp thứ 3, Quốc hội khóa XIV đã thông qua Luật Trợ giúp pháp lý (sửa đổi). Luật Trợ giúp pháp lý (TGPL, sửa đổi) gồm 8 chương, 48 điều với nhiều nội dung chính và điểm mới cơ bản sau:

Về diện người được trợ giúp pháp lý:đã bao quát và mở rộng hơn so với luật hiện hành, tăng từ 7 nhóm (theo Chính phủ trình) lên 14 nhóm người. Điều này góp phần thể hiện đúng bản chất của trợ giúp pháp lý của Nhà nước, bảo đảm tính khả thi, phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của đất nước. Cụ thể những nhóm người sau đây thuộc diện được trợ giúp pháp lý: Người có công với cách mạng; Người thuộc hộ nghèo; Trẻ em trong quá trình tố tụng, xử lý vi phạm hành chính, phục hồi, tái hòa nhập cộng đồng; Người dân tộc thiểu số thường trú tại vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn; Người bị buộc tội từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi; Người bị buộc tội thuộc hộ cận nghèo; Người thuộc một trong các trường hợp sau đây có khó khăn về tài chính: người cao tuổi; người khuyết tật; cha đẻ, mẹ đẻ, vợ, chồng, con của liệt sĩ và người có công nuôi dưỡng liệt sĩ; nạn nhân của hành vi mua bán người; người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi là người bị hại trong vụ án hình sự; nạn nhân trong vụ việc bạo lực gia đình; người nhiễm chất độc da cam/dioxin; người nhiễm HIV/AIDS.

Về hình thức TGPL,Luật trợ giúp pháp lý (sửa đổi) đã kế thừa 3 hình thức TGPL trong Luật hiện hành là tham gia tố tụng, tư vấn pháp luật và đại diện ngoài tố tụng. Đồng thời, nhằm nâng cao hiệu quả công tác TGPL, để tránh tình trạng triển khai dàn trải, nặng về hình thức và trùng lặp với các hoạt động theo Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật; Luật Hòa giải ở cơ sở... như hiện nay, Luật Trợ giúp pháp lý (sửa đổi) bỏ quy định “các hình thức TGPL khác” như: Trợ giúp pháp lý lưu động, sinh hoạt câu lạc bộ trợ giúp pháp lý và sinh hoạt chuyên đề pháp luật.

Về chất lượng TGPL,Luật Trợ giúp pháp lý (sửa đổi) quy định theo hướngnâng cao chất lượng dịch vụ và chuyên nghiệp hóa hoạt động trợ giúp pháp lý thông qua việc chuẩn hóa đội ngũ người thực hiện trợ giúp pháp lý, cụ thể: Bổ sung điều kiện, tiêu chuẩn để trở thành Trợ giúp viên pháp lý là phải qua tập sự hành nghề để có những kỹ năng cần thiết trong công việc;quy định tiêu chuẩn đối với tổ chức thực hiện trợ giúp pháp lý nhằm huy động được các tổ chức hành nghề luật sư, tổ chức tư vấn pháp luật tham gia thực hiện trợ giúp pháp lý có chất lượng TGPL (bao gồm tổ chức ký hợp đồng TGPL bằng nguồn lực của Nhà nước và đăng ký tham gia bằng nguồn lực của chính mình). Chế định cộng tác viên trợ giúp pháp lý được kế thừa trên cơ sở có chọn lọc những người có trình độ chuyên môn nghiệp vụ về pháp luật, có kinh nghiệm và thời gian để bảo đảm tham gia công tác trợ giúp pháp lý một cách thực chất, có hiệu quả.

 Về trách nhiệm của cơ quan tiến hành tố tụng đối với công tác trợ giúp pháp lý, trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, cơ quan tiến hành tố tụng có trách nhiệm phối hợp tạo điều kiện cho người được trợ giúp pháp lý được hưởng quyền trợ giúp pháp lý, tạo điều kiện cho người thực hiện trợ giúp pháp lý tham gia tố tụng theo quy định của pháp luật.Ngoài ra, để kịp thời bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người được TGPL trong quá trình tố tụng, Luật đã quy định thời hạn phải cử người thực hiện TGPL trong trường hợp người được TGPL là người bị bắt yêu cầu TGPL là không quá 12 giờ kể từ khi thụ lý; quy định cụ thể thời hạn cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng có trách nhiệm thông báo cho Trung tâm TGPL tại địa phương để cử người thực hiện TGPL tham gia tố tụng là 12 giờ kể từ khi nhận được đề nghị của người được TGPL.

Về việc xã hội hóa hoạt động TGPL, Luật Trợ giúp pháp lý (sửa đổi) đã đưa ra những quy định nhằm tiếp tục tạo cơ chế để các lực lượng xã hội tham gia công tác TGPL. Cụ thể: Bổ sung cơ chế ký hợp đồng với tổ chức, cá nhân nhằm tăng cường khả năng đáp ứng nhu cầu TGPL; khuyến khích, ghi nhận và tôn vinh các cơ quan, tổ chức, cá nhân tham gia đóng góp, hỗ trợ phát triển hoạt động trợ giúp pháp lý...

Luật Trợ giúp pháp lý (sửa đổi) có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2018.

                                                                                     Nguyễn Thị Ngọc

Trung tâm trợ giúp pháp lý Nhà nước tỉnh