Trợ giúp pháp lý là nghề luôn luôn sát cánh cùng dân, những đối tượng yếu thế trong xã hội, tìm đến với Trung tâm như là cứu cánh cuối cùng của mình để mong tìm lại được chân lý và lẽ phải. Tham gia trợ giúp pháp lý cho nhiều người với nhiều hoàn cảnh khác nhau nhưng để lại ấn tượng trong tôi là một người phụ nữ nghèo đơn thân nuôi con, mong muốn có được giấy chứng nhận quyền sử dụng đất trên mảnh đất mà mình đã gắn bó 30 năm. Đó là Bà Võ Thị Ngh, trú tại xã Thạch Điền, huyện Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh. Tôi được gặp và tiếp xúc với bà trong một buổi tiếp dân tại trụ sở Trung tâm Trợ giúp pháp lý, nhìn bà rất buồn và khắc khổ, sau khi mời bà uống nước, tôi dần gợi mở để bà trình bày sự việc:

Mảnh đất hiện nay gia đình tôi đang ở trước đây là của ông Võ Văn H, từ tháng 8 năm 1972 mảnh đất đó đã bị bỏ hoang, năm 1987 gia đình bà đến ở và làm nhà trên đó và hiện nay đã có tên trên bản đồ 371 của UBND xã, từ đó đến nay tôi sử dụng liên tục, thực hiện đầy đủ nghĩa vụ đóng nộp thuế đầy đủ. Trong quá trình xin cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, tôi đã gửi đơn, hồ sơ lên UBND xã Thạch Điền để đề nghị cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho tôi, tuy nhiên tôi vẫn không nhận được sự phản hồi nào từ phía UBND xã Thạch Điền. Tiếp đó, tôi đã làm đơn kiến nghị lên UBND huyện Thạch Hà và nhận được công văn trả lời, đề nghị UBND xã Thạch Điền giải quyết và đồng thời giới thiệu tôi đến Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước tỉnh để được trợ giúp pháp lý miễn phí. Ngày 22/5/2016, tôi nhận được báo cáo của UBND xã Thạch Điền trả lời về việc Cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ở cho tôi, tuy nhiên theo nội dung trả lời của UBND xã thì tôi thấy chưa thỏa đáng và đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp. Vì vậy mà đến nay việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho tôi vẫn chưa được UBND xã giải quyết vì cho rằng nguồn gốc đất của gia đình tôi đang ở không rõ ràng và không có cơ sở.

Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước vào cuộc…

Ngay sau khi tiếp nhận đơn yêu cầu trợ giúp pháp lý của bà Ngh, biết bà là người thuộc diện hộ nghèo nên lãnh đạo Trung tâm Trợ giúp pháp lý đã cử tôi - Trợ giúp viên pháp lý tham gia đại diện ngoài tố tụng để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho bà. Qua nghiên cứu hồ sơ, gặp gỡ, thu thập thông tin từ những người có liên quan, gặp và trao đổi với bà Ngh. Do thửa đất bà Võ Thị Ngh yêu cầu được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất được sử dụng từ  năm 1987 (29 năm), nguồn gốc đất có liên quan đến người khác, hiện tại gặp khó khăn trong việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nên để đảm bảo vụ việc trợ giúp pháp lý đạt kết quả cao, Trợ giúp viên pháp lý đã tiến hành xác minh thu thập hồ sơ địa chính về thửa đất, đồng thời đã cùng với bà Võ Thị Ngh về tận địa phương xác minh cụ thể thực trạng thửa đất, gặp gỡ những người hàng xóm láng giềng sống gần và biết rõ về nguồn gốc và quá trình sử dụng đất…yêu cầu bà cung cấp, bổ sung những tài liệu liên quan đến vụ việc, đồng thời trao đổi với cán bộ địa chính xã, sao chụp hồ sơ: bản đồ 299, bản đồ 371 và sổ mục kê của thửa đất bà đang ở.

Hành trình của Trợ giúp viên pháp lý…

Từ những tài liệu được cung cấp và văn bản trả lởi của các cơ quan có thẩm quyền, đánh giá toàn bộ chứng cứ, Trợ giúp viên pháp lý nhận thấy rằng yêu cầu cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất của bà Ngh là chính đáng và hoàn toàn có cơ sở. Theo hồ sơ, tài liệu bà cung cấp, cụ thể: tại báo cáo số 153/BC- UBND ngày 22/5/2016 của UBND xã Thạch Điền đã trả lời bà Võ Thị Ngh: Hồ sơ 299: thửa số 541, tờ bản đồ số 04, diện tích 376m2, ghi tên Thể. Theo hồ sơ 371: thửa số: 804, tờ bản đồ số: 04, diện tích: 376 m2 (trong đó diện tích đất ở 200m2 chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất), mang tên Võ Ngh; thực hiện đo đạc gắn với cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất theo dự án năm 2012, thửa đất của bà được đo, ghi thửa số: 48, TBĐ số 24, diện tích: 441,2 m2. Bà Võ Thị Ngh sử dụng đất ổn định, hằng năm nộp tiền thuế phi nông nghiệp và sinh sống liên tục làm nhà ở trên đất, có cuộc sống ổn định từ đó lại nay.

Để tránh kéo dài vụ việc không cần thiết, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp cho bà Ngh, Trợ giúp viên đã tiến hành gặp và trao đổi một số vấn đề liên quan đến nội dung vụ việc trên cơ sở hồ sơ vụ việc, các tài liệu, chứng cứ có liên quan đã thu thập được, vận dụng các quy định của pháp luật về đất đai trong vụ việc này để đề xuất với đại diện lãnh đạo UBND xã Thạch Điền, trên cơ sở các quy định tại Điều 100, 101 Luật Đất đai 2013 và Điều 21 Nghị định số 43/NĐ-CP của Chính phủ ngày 15 tháng 05 năm 2014, quy định chi tiết một số điều của Luật Đất đai. Đồng thời, căn cứ vào thực tế sử dụng đất, bà Võ Thị Ngh sử dụng đất từ năm 1987 (đến nay đã 29 năm), sử dụng ổn định, liên tục, không tranh chấp, lấn chiếm với bất kỳ ai, hàng năm đều thực hiện nghĩa vụ thuế nhà đất đầy đủ theo quy định cho nhà nước. ông H đã rời mảnh đất này từ năm 1972, đến năm 1998 thì ông mất, hiện tại bà Nh (vợ ông H) còn sống tuy nhiên bà cũng không có ý định tranh chấp quyền sử dụng đất với bà Võ Thị Ngh, bà Võ Thị Mỹ H là con dâu, theo quy định về pháp luật thì bà H không có quyền yêu cầu cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất trên thửa đất này, có thể thấy việc tranh chấp của bà Võ Thị Mỹ H là không có cơ sở. Vì vậy, đề nghị UBND xã tạo điều kiện để xây dựng Hồ sơ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho bà Võ Thị Ngh, để bà có điều kiện xây dựng nhà kiên cố để ổn định cuộc sống.

 Đại diện UBND xã cũng nhận định, đây là trường hợp đúng thực tế là từ năm 1987 bà đã về sống trên thửa đất, các nghĩa vụ tài chính đều đã hoàn thành, được UBND xã công nhận và đã có tên trên bản đồ 371, hoàn cảnh gia đình bà Ngh rất khó khăn, UBND xã cũng muốn tạo điều kiện cho bà sửa sang, xây lại nhà, tuy nhiên, bà N (vợ ông H) đang sống cùng con dâu là bà Võ Thị Mỹ H, UBND xã cũng đã có trao đổi với cả hai bên tuy nhiên vẫn chưa đi đến thống nhất. Nay có Trợ giúp viên pháp lý tham gia, UBND rất mong  vụ việc  sớm được giải quyết một cách nhanh chóng và mang lại quyền và lợi ích hợp pháp cho người dân.

Hòa giải thành công!

Sau khi xác minh vụ việc và làm việc, trao đổi và được sự đồng thuận của UBND xã, Trợ giúp viên pháp lý đã trao đổi với bà Ngh và đề xuất nội dung trợ giúp pháp lý cho bà theo hướng: tiến hành hòa giải giữa hai bên, Trợ giúp viên và bà Ngh sẽ trực tiếp gặp và trao đổi những vấn đề liên quan, nêu lên các căn cứ pháp luật về việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho bà Võ Thị Ngh để bà Võ Thị N và bà Võ Thị Mỹ H được hiểu và chia sẻ với hoàn cảnh của bà Ngh. Sau khi thống nhất được nội dung thỏa thuận, Trợ giúp viên pháp lý sẽ trao đổi với đại diện lãnh đạo UBND sắp xếp một buổi hòa giải có đủ các thành phần liên quan, tiến hành hòa giải giữa hai gia đình theo đúng quy định. Bà Ngh hoàn toàn nhất trí với ý kiến của Trợ giúp viên pháp lý, thống nhất để có buổi hòa giải giữa hai gia đình để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho bà, để bà sớm được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.

Như vậy, trên cơ sở nội dung trao đổi với đại diện lãnh đạo Ủy ban nhân dân xã, bà Võ Thị Ngh, Trợ giúp viên pháp lý đã có buổi làm việc và trao đổi với bà Võ Thị N, bà Võ Thị Bích H về vấn đề cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho bà Võ Thị Ngh. Sau mấy lần trao đổi, thỏa thuận đã đi đến thống nhất: sẽ tiến hành hòa giải giữa hai gia đình bà Võ Thị N (vợ ông H), bà Võ Thị Bích H (con dâu) và bà Võ Thị Ngh để hai bên đi đến thống nhất thỏa thuận được các vấn đề còn vướng mắc: đất bà Võ Thị Nghinh đang sử dụng ổn định, liên tục có nguồn gốc từ ông Võ Văn H (là anh em trong họ với bà Ngh), tuy nhiên từ năm 1972 ông H đã đi nơi khác và không ở trên thửa đất này nữa, đến năm 1987 bà Võ Thị Ngh sừ dụng làm nhà ở cho đến nay, nay trên đất còn một số cây cối ngày xưa ông H trồng, vì vậy bà Ngh sẽ hỗ trợ cho gia đình bà Võ Thị N một khoản tiền theo sự thỏa thuận của hai bên và để bà Ngh làm hồ sơ xin cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.

Vừa có lý vừa có tình…

Ngày 26/10/2016 tại UBND xã Thạch Điền đã tiến hành hòa giải giữa gia đình bà Võ Thị Ngh và bà Võ Thị N (có sự tham gia của bà Võ Thị Bích H). Đại diện lãnh đạo UBND xã, Thôn trưởng, phân tích các cơ sở pháp lý của hai bên, sự hợp tình, hợp lý, mỗi bên hiểu và chia sẻ cho nhau một ít để quyền lợi hai bên được đảm bảo, thì hai bên đã đi đến thống nhất: Bà Nghinh sẽ hỗ trợ bà Nhàn một khoản tiền theo thỏa thuận của hai bên, UBND xã sẽ xây dựng hồ sơ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho bà Võ Thị Ngh.

Như vậy, sau một thời gian ngắn, với việc xác minh, căn cứ các quy định pháp luật về đất đai, Trợ giúp viên pháp lý đã góp phần giúp hòa giải thành công vụ việc về đất đai, việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất tưởng chừng như đơn giản nhưng lại rất phức tạp, việc hòa giải là thể hiện ý chí của hai bên, vì vậy, để thuyết phục được hai bên đi đến thống nhất thì trong cái lý cần có cái tình, để hai bên thấy vui vẻ, thoải mái đồng ý với quan điểm mà Trợ giúp viên pháp lý đưa ra, qua đó góp phần bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp cho cả hai bên mà không phải đưa ra Tòa án xét xử gây tốn kém thời gian và công sức, mất tình cảm anh em, tình làng nghĩa xóm. Đồng thời, qua vụ việc này cũng đã phần nào tạo được niềm tin cho người dân về công tác trợ giúp pháp lý, tin tưởng vào sự giải quyết có lý, có tình của chính quyền địa phương, vào khả năng tham gia giải quyết vụ việc của Trợ giúp viên pháp lý, để người dân tin tưởng vào sự khách quan của pháp luật.

Sau khi thực hiện trợ giúp pháp lý cho bà Võ Thị Ngh, Trợ giúp viên pháp lý cũng đã có đề xuất với lãnh đạo UBND xã quan tâm, tạo điều kiện để bà Ngh sớm được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, là hộ nghèo, sống đơn thân, nhà cửa đã hư hỏng, dột nát, vì vậy, đề nghị chính quyền địa phương quan tâm để bà được hưởng chính sách hỗ trợ làm nhà ở, ổn định cuộc sống khi tuổi già.

Có lẽ niềm vui lớn nhất của những người thực hiện trợ giúp pháp lý là quyền và lợi ích của người dân được đảm bảo, không nhất thiết phải là thắng -thua mà bằng những cuộc hòa giải thấu tình đạt lý, làm sao để cả hai bên cảm thông chia sẽ lẫn nhau, vun đắp tình anh em, tình làng nghĩa xóm, mang lại quyền lợi chính đáng cho mỗi người dân./.

Nguyễn Ngọc