Một là, phát huy tốt vai trò, trách nhiệm của các cơ quan, đơn vị địa phương đối với công tác xây dựng pháp luật và hoàn thiện thể chế

Để phát huy vai trò trách nhiệm của Sở, ban, ngành và địa phương về xây dựng và hoàn thiện thể chế, Hà Tĩnh là một trong những tỉnh tiên phong trong cả nước xây dựng được Đề án chuyên đề về công tác này thông qua việc ban hành Quyết định số 300/QĐ-UBND ngày 26/01/2024, trong đó đề ra 04 giải pháp chung, 12 giải pháp cụ thể thực hiện công tác xây dựng, thi hành pháp luật thời gian tới, với những giải pháp có tính hữu hiệu như: Tăng cường trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan được giao chủ trì xây dựng dự thảo văn bản QPPL; Tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong công tác xây dựng văn bản QPPL… Nhờ đó, công tác xây dựng và hoàn thiện văn bản QPPL được thực hiện một cách kịp thời, đồng bộ và đảm bảo chất lượng, nhất là đã tập trung quy định chi tiết các văn bản pháp luật mới ban hành có tác động trực tiếp đến quyền lợi của người dân, doanh nghiệp như Luật Đất đai và các Nghị định hướng dẫn; Luật Nhà ở; Luật Kinh doanh bất động sản. Trên cơ sở đó HĐND, UBND tỉnh đã ban hành các văn bản quy định chi tiết 50 nội dung được giao tại Luật Đất đai và các văn bản hướng dẫn thi hành. Đối với các nội dung còn lại đang được các sở, ngành hoàn thiện trình ban hành tạo cơ sở pháp lý thực hiện trong thực tiễn.

Hai là, tuân thủ triệt để quy trình xây dựng và ban hành văn bản góp phần nâng cao chất lượng văn bản QPPL

Xác định việc tuân thủ triệt để quy trình xây dựng và ban hành văn bản góp phần quan trọng trong nâng cao chất lượng văn bản QPPL, ngay từ đầu năm Sở Tư pháp tập trung đẩy mạnh kiểm soát chặt chẽ việc thực hiện quy trình ban hành văn bản QPPL để hình thành kỹ năng và thói quen tuân thủ quy trình xây dựng văn bản, nhất là quy trình đề nghị Thường trực HĐND tỉnh và Chủ tịch UBND tỉnh chấp thuận chủ trương khi xây dựng Nghị quyết và Quyết định. Thực tiễn một số đơn vị chưa tuân thủ quy trình đề nghị thì quá trình tham gia ý kiến, Sở Tư pháp đã có văn bản yêu cầu các đơn vị thực hiện nghiêm túc quy trình này. Vì vậy, trong năm 2024, tất cả các văn bản QPPL của HĐND và UBND tỉnh đều thực hiện việc đề nghị xây dựng văn bản QPPL, Sở Tư pháp đã phối hợp với Văn phòng UBND tỉnh cho ý kiến đối với 57 văn bản QPPL. Một số văn bản do sở, ban, ngành tham mưu vượt ngoài thẩm quyền của HĐND, UBND tỉnh cũng đã được kiểm soát, có ý kiến và được cơ quan soạn thảo tiếp thu chỉnh sửa theo quy định.

Công tác lấy ý kiến góp ý đối với dự thảo văn bản QPPL, nhất là các đối tượng chịu sự tác động trực tiếp của văn bản đã được các đơn vị địa phương quan tâm chú trọng. Việc lấy ý kiến đối với đề nghị, dự thảo văn bản QPPL đã đạt những kết quả tích cực. Theo đó 100% dự thảo văn bản QPPL đã được lấy ý kiến góp ý (trừ một số dự thảo theo trình tự, thủ tục rút gọn). Nhất là việc đăng tải dự thảo trên Cổng TTĐT của tỉnh để lấy ý kiến Nhân dân, doanh nghiệp đã thực hiện nghiêm túc, chất lượng so với giai đoạn trước đây (nhiều văn bản chưa thực hiện quy trình này).

Công tác thẩm định dự thảo văn bản QPPL đã được cơ quan Tư pháp tổ chức thực hiện chặt chẽ, đúng quy định, chất lượng, trong đó tập trung giải quyết các điểm nghẽn, khắc phục, tháo gỡ khó khăn về sản xuất - kinh doanh, đơn giản hóa thủ tục hành chính, hạn chế đặt ra các thủ tục không hợp lý. Trong năm, Sở Tư pháp đã thẩm định 86 dự thảo văn bản QPPL (trong đó có 26 Nghị quyết và 60 Quyết định) liên quan chủ yếu đến các lĩnh vực: tài nguyên môi trường, nội vụ, tài chính, đầu tư, xây dựng, văn hóa, giáo dục, đầu tư, y tế, an sinh xã hội,... Có những thời điểm thời gian thẩm định gấp, các dự thảo được xây dựng theo trình tự, thủ tục rút gọn, Sở Tư pháp đã tập trung nguồn lực thực hiện thẩm định kịp thời đối với các dự thảo văn bản. Đặc biệt là các dự thảo quy định chi tiết thi hành Luật Đất đai và các văn bản hướng dẫn thi hành, các dự thảo phục vụ cho kỳ họp của HĐND tỉnh, trong thời gian gần đây đã thực hiện thẩm định 10 dự thảo văn bản QPPL quy định về chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức của các cơ quan chuyên môn tạo cơ sở pháp lý thực hiện kịp thời việc sắp xếp tổ chức bộ máy, tránh tạo ra “khoảng trống” pháp luật.

Ba là, phát huy vai trò tích cực trong phản ứng, nắm bắt kịp thời chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước

Thực hiện chỉ đạo, Kết luận của Trung ương về sắp xếp tổ chức các cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh, cấp huyện, trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ Sở Tư pháp đã “đi tắt đón đầu” trong việc rà soát các văn bản QPPL chịu sự tác động của việc sắp xếp tổ chức bộ máy các cơ quan cấp tỉnh. Kết quả, có 28 Nghị quyết, 164 Quyết định chịu sự tác động của việc sắp xếp tổ chức bộ máy. Trên cơ sở đó, Sở Tư pháp đã tham mưu UBND tỉnh ban hành Văn bản số 843/UBND-NC3 chỉ đạo các đơn vị, địa phương tăng cường rà soát, xử lý văn bản chịu sự tác động của việc sắp xếp tổ chức bộ máy đảm bảo thực hiện việc sửa đổi, bổ sung kịp thời các văn bản QPPL chịu sự tác động của việc sắp xếp tổ chức bộ máy tạo cơ sở pháp lý cho hoạt động bình thường, liên tục, thông suốt của các cơ quan; không để gián đoạn công việc, không để chồng chéo, trùng lặp hoặc bỏ sót chức năng, nhiệm vụ, lĩnh vực, địa bàn; không làm ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của xã hội, người dân, doanh nghiệp. Bên cạnh đó, theo chỉ đạo của Bộ Tư pháp và UBND tỉnh, Sở Tư pháp đã phối hợp với các cơ quan, đơn vị thực hiện việc rà soát văn bản QPPL dự kiến cần sửa đổi, bổ sung theo định hướng sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 2013, kết quả rà soát, tổng số văn bản có quy định liên quan đến nội dung này là 321 văn bản. Trong đó: 01 văn bản của cấp tỉnh, 133 văn bản cấp huyện (01 văn bản của HĐND cấp huyện, 132 văn bản của UBND cấp huyện), 190 văn bản cấp xã (07 văn bản của HĐND cấp xã, 183 văn bản của UBND cấp xã).

Với những thành tích nổi bật, công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế của tỉnh đã được Bộ Tư pháp và UBND tỉnh ghi nhận. Kết quả Sở Tư pháp được tặng Bằng khen của Bộ trưởng Bộ Tư pháp; đã có 03 tập thể và 04 cá nhân thuộc Sở Tư pháp và các đơn vị, địa phương được tặng Bằng khen của Chủ tịch UBND tỉnh về thành tích xuất sắc trong công tác xây dựng pháp luật và hoàn thiện thể chế, giai đoạn 2021 - 2025.

Từ những kết quả nêu trên, có thể thấy rằng, với sự quan tâm, chỉ đạo quyết liệt của cấp ủy, chính quyền địa phương, công tác xây dựng pháp luật, hoàn thiện thể chế đã đạt những kết quả nổi bật. Nhiều chính sách pháp luật của tỉnh đã đi vào cuộc sống, phát huy hiệu quả trong việc thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng, văn bản pháp luật của Nhà nước; giải quyết những vấn đề bức thiết trong đời sống xã hội, đáp ứng kịp thời yêu cầu quản lý nhà nước, phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, so với yêu cầu thực tiễn phát triển kinh tế xã hội của tỉnh, công tác xây dựng văn bản QPPL vẫn còn tồn tại, hạn chế nhất định như: Một số đơn vị chưa chủ động thực hiện xây dựng văn bản QPPL theo Kế hoạch dẫn đến việc lấy ý kiến góp ý dự thảo văn bản, gửi hồ sơ thẩm định chậm, thiếu thành phần hồ sơ so với quy định nên ảnh hưởng chất lượng, tiến độ ban hành văn bản. Việc phối hợp với các cơ quan, đơn vị trong việc xây dựng, lấy ý kiến góp ý cũng như phối hợp với cơ quan tư pháp trong quá trình thẩm định chưa thật sự chặt chẽ. Chất lượng dự thảo văn bản QPPL do một số cơ quan, đơn vị soạn thảo chưa cao, chưa xác định rõ thẩm quyền ban hành văn bản QPPL...

Xác định năm 2025 sẽ là năm đột phá của ngành Tư pháp Hà Tĩnh về công tác cải cách thể chế, là “đột phá của đột phá”, phải đi sớm, đi trước mở đường cho sự phát triển, trong đó, chuyển đổi tư duy xây dựng pháp luật, đảm bảo chuyên nghiệp, khoa học, chủ động, kịp thời, khả thi và hiệu quả, phân công rành mạch, trách nhiệm rõ ràng của từng chủ thể trong từng khâu của quy trình xây dựng văn bản QPPL. Sẵn sàng về mặt thể chế để tạo môi trường đầu tư, kinh doanh thuận lợi, thông thoáng, không bỏ lỡ cơ hội phát triển của tỉnh, trong đó, chủ động phối hợp với các sở, ngành, địa phương hoàn thiện thể chế liên quan chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức bộ máy của các đơn vị, địa phương khi thực hiện sắp xếp theo chủ trương của Đảng, Nhà nước. Trong thời gian tới, để đẩy mạnh, nâng cao hiệu quả công tác xây dựng pháp luật, hoàn thiện thể chế trên địa bàn tỉnh cần triển khai tốt một số giải pháp sau:

Thứ nhất, Thủ trưởng các cơ quan, đơn vị đề cao vai trò, trách nhiệm của mình trong công tác xây dựng văn bản QPPL liên quan đến lĩnh vực, địa bàn quản lý. Chủ động đề xuất UBND tỉnh trình Thường trực HĐND tỉnh dự kiến nội dung tham mưu ban hành các cơ chế chính sách của tỉnh; nội dung giao quy định chi tiết tại văn bản Trung ương trong Kế hoạch tổ chức các kỳ họp thường lệ hàng năm. Trực tiếp chỉ đạo công tác xây dựng văn bản QPPL của ngành, địa phương mình. Chịu trách nhiệm về nội dung, chất lượng, tiến độ dự thảo văn bản khi được phân công chủ trì soạn thảo văn bản QPPL.

Thứ hai, xác định năm 2025 sẽ là năm đột phá về công tác cải cách thể chế, trong đó, cần chuyển đổi mạnh mẽ về tư duy xây dựng pháp luật theo hướng thực chất, khả thi; Củng cố, kiện toàn tổ chức bộ máy ngành Tư pháp đảm bảo tinh gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả và phù hợp với quy định, chỉ đạo của Trung ương, của tỉnh với tinh thần “Không làm không được, khó mấy cũng phải làm”, “chỉ bàn làm, không bàn lùi”, “gác lại lợi ích riêng, vì lợi ích chung” gắn với đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao chất lượng đội ngũ công chức, viên chức làm công tác tư pháp từ tỉnh đến cơ sở, đặc biệt là đội ngũ làm công tác tham mưu xây dựng văn bản QPPL.

Thứ ba, các cơ quan chủ trì soạn thảo văn bản phải tiến hành đánh giá, tổng kết thực tiễn, khảo sát thực trạng quan hệ xã hội tại thời điểm ban hành văn bản và quan hệ xã hội dự kiến sẽ phát sinh, dự báo tình hình phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, dự liệu nguồn lực thực hiện một cách đầy đủ và có hoạch định chiến lược nhằm đảm bảo tính ổn định của văn bản QPPL thuộc lĩnh vực tham mưu của ngành, địa phương. Đánh giá tác động chính sách thực chất; Thực hiện cơ chế tiếp thu, giải trình ý kiến góp ý của các đối tượng chịu tác động là người dân, doanh nghiệp, không để lợi ích nhóm, lợi ích cục bộ, không đẩy khó khăn cho người dân, doanh nghiệp trong thiết kế chính sách và các quy định pháp luật. Có sự phân công rành mạch, trách nhiệm rõ ràng của từng chủ thể trong từng khâu của quy trình xây dựng văn bản QPPL.

Thứ tư, thực hiện tổng rà soát văn bản QPPL của tỉnh để kịp thời phát hiện những văn bản mâu thuẫn, chồng chéo, kim hãm sự phát triển, nhất là cơ chế chính sách của tỉnh để loại bỏ, chấm dứt thực hiện các văn bản này tạo hành lang pháp lý thông thoáng, khơi thông nguồn lực thúc đẩy phát triển. Trước mắt, tiếp tục tập trung rà soát và tham mưu xử lý các văn bản QPPL bị tác động do thực hiện phương án sắp xếp tổ chức bộ máy, cụ thể là quy định về chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan bị sáp nhập; các quy định dự kiến cần sửa đổi, bổ sung theo định hướng sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 2013. Trên cơ sở kết quả rà soát các quy định và văn bản chỉ đạo của cấp có thẩm quyền, tiếp tục tham mưu thực hiện việc xử lý văn bản QPPL theo đúng định hướng, chỉ đạo của các cơ quan Trung ương. Bên cạnh đó, thời gian tới sẽ thực hiện việc bám nắm việc chuyển giao chức năng, nhiệm vụ công tác tư pháp từ cấp huyện cho cấp xã để định hướng việc xử lý các vấn đề phát sinh sau chuyển giao, hướng dẫn chuyên môn, nghiệp vụ trong công tác xây dựng và hoàn thiện thể chế cho các đơn vị cấp xã để đảm bảo việc thực hiện các nhiệm vụ quản lý nhà nước thông suốt sau khi có quyết định của cấp có thẩm quyền về chuyển giao nhiệm vụ này cho cấp xã.

Tin tưởng rằng, với sự lãnh đạo của Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh đối với công tác xây dựng pháp luật hoàn thiện thể chế; sự chủ động, trách nhiệm của các cấp, các ngành, các địa phương, việc thực hiện các nhiệm vụ và giải pháp trong công tác này sẽ đạt được kết quả cao, nâng tầm và vị thế của công tác này trong các lĩnh vực quản lý nhà nước, như quan điểm được đề ra tại Nghị quyết số 126/NQ-CP ngày 14/8/2023 của Chính phủ:“đầu tư cho xây dựng và hoàn thiện thể chế là đầu tư cho phát triển”./.

                                                                                   Thanh Hoa